Kromolin

Kromolin, dawniej Mirosław. Pierwsze wzmianki o miejscowości odnajdujemy w źródłach z 1305 r. (Schonow). Wieś kontynuuje jednak znacznie starsze tradycje osiedleńcze. O wczesnym rodowodzie Kromolina świadczą liczne znaleziska archeologiczne. Przed 1906 rokiem we wsi dokonano odkrycia z epoki wczesnego brązu. Odnaleziono wówczas dwa kamienne topory, dwa miedziane dłuta, miedzianą siekierkę i fragment głowni miedziowego sztyletu. Odkryty skarb sklasyfikowano na V fazę kultury unietyckiej (1550 - 1500 rok p.n.e.). W Berlinie do dzisiaj przechowywane są te skarby. W 1969 r. Powiatowy Konserwator Zabytków Archeologicznych w Głogowie Mieczysław Kaczkowski przeprowadził badania sondażowe osady wczesnosłowiańskiej w Kromolinie, usytuowanej na stoku opadającym do podmokłej doliny lewobrzeżnego dopływu Odry. Na podstawie znalezisk archeologicznych ustalono chronologię względną stanowiska na tzw. młodszy horyzont (II faza) wczesnosłowiańskiego okresu wczesnośredniowiecznego (VII wiek p.n.e.). Osadę zaliczono do najstarszych siedzib Słowian w Polsce. Podczas badań poszukiwawczo - weryfikacyjnych w październiku 1983 r. ekipa z Katedry Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego - pod kierunkiem Cezarego Busko - zlokalizowała w pobliżu wioski cmentarzysko ciałopalne ludności kultury łużyckiej ( teren byłej piaskowni). Podczas badań wydobyto około 10 naczyń glinianych oraz wiele fragmentów ceramiki. Ponadto odkryto fragmenty przepalonych kości ludzkich. Na podstawie szczegółowych ekspertyz ustalono, iż cmentarzysko to było już używane na przełomie V okresu epoki brązu i halsztatu (800 - 500 p.n.e.).
  Pod koniec XIV wieku wzniesiono w Kromolinie zamek według średniowiecznego założenia. Na miejscu starego założenia, w II połowie XVI wieku został wybudowany pałac. Pod koniec XVII wieku wzniesiono folwark, rozbudowano fosę oraz założono ogród. W 1725 roku dokonano gruntownej przebudowy obiektu. Zachowano jednak zachodnią część pałacu z wieżą. Początkowo właścicielami dworu byli członkowie rodu von Zabeltitz z Nowej Marchii. Kolejnym właścicielem był hrabia Krzysztof von Chrschwant. Następnie wieś wraz z pałacem wielokrotnie zmieniała właścicieli. Byli nimi kolejno: od 1777 roku rodzina Kupperwolf, w 1784 r. baron von Luttwitz, a od 1815 r. książęcy dostojnik Schulz. Od 1840 roku do II wojny światowej w Kromolinie rezydowali Jordanowie.
Na podstawie źródeł wiadomo, iż w XVIII wieku pałac był budowlą dwukondygnacyjną, nakrytą dachem mansardowym z łukami. Wieża nakryta była hełmem barokowym. Całość otaczała fosa, folwark zaś okalał rozległy sad. W XIX wieku pałac składał się z trzech skrzydeł zamkniętych kurtynowo z ozdobną bramą. Pałac uległ zniszczeniu po II wojnie światowej.